სიყვარულისა და შურისძიების ქალღმერთი დურგა

დურგა (სანსკრიტზე – დაუმარცხებელი, ძნელადმისაღწევი) – ინდუისტური პანთეონის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ქალღმერთია. ის არის შივას ერთ-ერთი მეუღლე. სხვადასხვა წარმოდგენების თანახმად, დურგა განასახიერებს გაერთიანებულ ღვთაებრივ ძალას, რათა აღადგინოს თანასწორობა და ჰარმონია, სიმშვიდე და კეთილდღეობა. ინდუისტურ მითებში, დურგა აღწერილია როგორც დემონებთან მებრძოლი ქალღმერთი, ის იცავს ღმერთებს და ასევე სამყაროში წესრიგს. მისი ერთი ერთი ყველაზე დიდი გმირობაა დემონ “მაჰიშასურას” დამარცხება და განადგურება. მითის მიხედვით დემონმა ღმერთები ციდან (სამოთხიდან) გამოაძევა, ვერავინ შეძლო მისი დამარცხება, გარდა ქალმერთისა, რომელიც დემონს 10 დღის განმავლობაში ებრძოდა. ვედურ ლიტერატურაში არაა აღწერილი დურგას მსგავსი ქალღმერთი, თუმცა ცნობებს გვაწვდის სხვა დემონებთან მებრძოლ ქალღმერთებზე, მაგ: ტაიტრია – არანიაკებში. ინდუიზმში დურგა შეერწყა დიდი დედის  კულტს, როგორც ბუნების შემოქმედი და გამანადგურებელი ძალის განსახიერება. შივაიზმსა და ტანტრიზმში, ის განიხილება როგორც შაკტი – შივას ცხოველმყოფელი ძალა. ინდუიზმის მიხედვით, დურგა შეიქმნა როგორც მეომარი ქალღმერთი, რათა შებრძოლებოდა დემონ მაჰიშასურას. ბოროტმა ძალამ მოიცვა მთელი დედამიწა, ზეციური და ქვედა სამყარო. მის ძლევამოსილებასთან შებრძლება ვერ შეძლო ვერც ერთმა ღმერთმა. რჩევისათვის ბრაჰმასთან წავიდნენ, რომელმაც შექმნა დემონი, თუმცა მის წინააღმდეგ არაფრის გაკეთება შეეძლო. ბოლოს ღმერთები ვიშნუსა და შივასთან წავიდნენ. მონათხრობზე განრისხებული ვიშნუსა და შივას სხეულზე მრისხანების სხივები გაჩნდა და ამ სინათლიდან იშვა ქალღმერთი დურგა. როგორც ლეგენა მოგვითხობს, თავდაპირველად დემონმა ვერ შეაფასა დურგა და გაიფიქრა: “როგორ შეუძლია ქალს დამამარცხოს მე, მაჰიშასურა, რომელმაც დავამხე ტრიმუტი (ღმერთების ტრიადა)”. ქალღმერთმა პასუხად ხმამაღლა გაიცინა და მისი სიცილისგან მიწა იძრა. ამან დემონს შეაგრძნობინა დურგას სიძლიერე და გააფთრებული ეცა მას. მაჰიშასურა ფორმებს იცვლიდა და ცდილობდა დაებნია ქალღმერთი. ჯერ კამეჩად გარდაისახა, შემდეგ სპილოდ, ლომად და ადამიანად. ბრძოლის ბოლოს, როდესაც მაჰიშასურა ადამიანიდან ისევ კამეჩად გარდასახვას ცდილობდა და  ნახევრად ადამიანის, ნახევრად კამეჩის ფორმა ჰქონდა, დურგას სხეულიდან  გამოსულმა სინათლე გააშეშა ის, ქალღმერთმა კი მას თავი მოჰკვეთა.

ვეფხვზე ამხედრებული დურგა ამარცხებს მაჰიშასურას.

ინდურ იკონოგრაფიში დურგა გვევლინება ათ ხელიან ქალღმერთად, რომელიც ამხედრებულია ვეფხვზე ან ლომზე; ხელში უკავია სხვადასხვა თავდაცვისა და თავდასხმის იარაღი; ასევე შივას სამთითა, ვიშნუს დისკო და ა.შ. ისევე როგორც შივა, დურგაც სამთვალიანი ქალღმერთია. მარცხენა თვალი განასახიერებს სურვილს – მთვარე; მარჯვენა მოქმედებას – მთვარე; ცენტრალური ცოდნის სიმბოლოა – ცეცხლი. დურგასადმი მიძღვნილი მანდრები ანადგურებენ უარყოფთ ძალას და გარდაქმნიან მათ დადებითად. დურგას მოაქვს გამარჯვება ყველა წინააღმდეგობაზე, ტკივილზე, ტანჯვაზე. მისი სახელის თითოეულ ასოს მაგიური ძალა მიეწერება. დ – ანადგურებს დემონებს; უ – ანადგურებს წინააღმდეგობებს, რ – უკუაგდებს ავადმყოფობას; გ- ათავისუფლებს ცოდვებისაგან; ა – მოაქვს სიმამაცე. დურგას თაყვანისცემა განსაკუთრებული და სპეციფიურია. მას სწირავენ თხას ან კამეჩს, თუმცა დაშვებულია ასევე ჩიტების, კუს, ვეფხვის მსხვერპლშეწირვა. შეწირული ცხოველი აუცილებლად უნდა იყოს მამალი. დურგასადმი მიძღვნილი სახალხო დღესასწაულები იმართება გაზაფხულსა და შემოდგომაზე. მათგან გამორჩეულია “დურგა პუჯა”. დურგა პუჯა  დურგა პუჯა არის უდიდესი ინდუისტური დღესასწაული, რომელიც იმართება სექტემბერ-ოქტომბერში. ყოველწლიური ზუსტი თარიღი განისაზღვრება ინდუისტური კალენდრის მიხედვით. დღესასწაულის დროს თაყვანს სცემენ ქალღმერთის ცხრა (ფორმას) გამოვლინებას, თითოეული დღე აგრეთვე ეძღვნება დემონთან ბრძოლის თითო დღეს. დურგა პუჯას დღესასწაულისას, ქანდაკებას მდინარე განგში განბანენ.

დურგა პუჯა – რიტალი როდესაც ქანდაკებას განგში განბანენ.

დურგას ატრიბუტები ნიჟარა – “პრანავას” სიმბოლოა, ანუ მას უკავია ხელში ღმერთი, მისი სიტყვის – ხმის სახით. მშვილდი და ისარი – ენერგია, ანუ დურგა აკონტროლებს მის ორივე ასპექტს – კინეტიკურს და პოტენციურს. ელვა – მუდმივობა. დურგას მიმდევრები მტკიცენი უნდა იყვნენ რწმენაში. ელვა ანადგურებს ყველაფერს. მორწმუნე უნდა შეებრძოლოს ნებისმიერ გამოწვევას რწმენის დაუკარგავად და დურგას მეშვეობით გადალახავს სიძნელეებს. ლოტოსის კოკორი – ლოტისს სანსკრიტზე “პაკაჯას” უწოდებენ, რაც ტალახთან დაბადებულს ნიშნავს. ამ ასპექტში ლოტოსი განასახიერებს მომავალ სულიერ განვითარებას. სამთითა – ანუ ტრიშულ, სიმბოლო მოქმედებისა და უმოქმედებისა, ასევე ებრძვის სამი სახის უბედურებას: ფიზიკურს, მენტალურსა და სულიერს. ხმალი – განათლება. ცოდნა გვათავისუფლების ყოველგვარი ეჭვისა და ყოყმანისაგან, რომელსაც ხმალივით სიმკვეთრე აქვს. დისკო – რომელიც დურგას თითის გარშემო ტრიალებს, ყოველგვარი შეხების გარეშე, მიანიშნებს რომ, ყოველივე დურგას ნებას ემორჩილება.